Korzystaj ze skarbów kultury

Arkusze i karty pracy

Arkusze edukacyjne – gotowe do druku, ilustrowane plansze zawierające wiedzę podaną w przystępny i ciekawy sposób, połączone z ćwiczeniami utrwalającymi wiedzę – można znaleźć na stronach wielu instytucji.

​Druki edukacyjne, Muzeum Narodowe w Warszawie

Na stronie Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się kilkadziesiąt arkuszy edukacyjnych powiązanych tematycznie z ekspozycjami w MNW. Dostępne są trzy rodzaje arkuszy – dla dzieci, dla młodzieży i dorosłych oraz arkusze dla dorosłych w języku angielskim. Każdy z arkuszy zajmuje 2-4 strony. Tekstom towarzyszą przygotowane przez artystów grafików ilustracje, dzięki którym korzystanie z arkuszy to prawdziwa przyjemność. Wiedza zawarta w materiałach wpisuje się w program nauczania historii, języka polskiego, plastyki, historii sztuki. Wszystkie arkusze można pobrać ze strony w formacie PDF.

• ​W blasku średniowiecza
• Na tropie Faras
• Na tropie Bitwy pod Grunwaldem
• Kultura dworska
• Na tropie XIX wieku
• Wielkanoc, Boże Narodzenie
• Polska. Siła obrazu
• Wolność czy zniewolenie? Sztuka polska po 1945 roku

Druki i karty pracy, Muzeum Narodowe w Krakowie

Strona internetowa Muzeum Narodowego w Krakowie zawiera sekcję pliki do pobrania dla nauczycieli, gdzie – obok szablonów planu lekcji ilustrowanych dziełami z kolekcji MNK – znaleźć można kilkanaście kart pracy poświęconych zagadnieniom z zakresu lekcji historii, historii sztuki i literatury.

• ​ Czas Honoru. Droga do niepodległości
• Zawsze młoda. Sztuka polska około 1900
• Kryzys i prosperity
• Turner
• Maksymilian Gierymski
• Gra „przygotowania do Wesela”

Karty pracy, Muzeum Śląskie

Muzeum Śląskie w dziale „edukacja online” przygotowało karty pracy i oddzielne instrukcje/scenariusze dla nauczycieli.

• Sztuka współczesna – nurty i kierunki [karta pracy] [instrukcja]
• Sztuka gotycka [karta pracy] [instrukcja]
• Ze średniowieczem za pan brat [karta pracy] [instrukcja]

Arkusze, Narodowy Instytut Dziedzictwa

Portal edu.nid.pl, prowadzony przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, zawiera różnorodne materiały edukacyjne, których tematyka obraca się wobec materialnego i niematerialnego dziedzictwa kulturowego, historii, zabytków, historii sztuki, literatury i geografii Polski. Wśród arkuszy edukacyjnych, tworzonych przez NID lub wspólnie z regionalnymi muzeami z całego kraju, znajdziemy m.in. arkusze:

• Szlak literacki z Gombrowiczem
• Jak zasłużyć sobie na pomnik?
• Młoda Polska
• Dzieje Płocka
• Legendy warszawskie
• Art Deco

Broszury edukacyjne, Muzeum Miasta Łodzi

Ze strony MMŁ można pobrać dwie rozbudowane i ilustrowane archiwalnymi fotografiami kilkustronicowe broszury o historii łódzkiego sportu oraz polskich olimpijczykach.

• Ocalić od zapomnienia. Historia łódzkiego sportu do II wojny światowej

Broszury MMŁ o sporcie są dostępne na licencji CC BY-SA 3.0

Arkusze, Zamek Królewski na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu prowadzi blog wawel.edukacja.com, na której znajdziemy krótkie arkusze edukacyjne o tematyce historycznej i artystycznej dla uczniów klas siódmych i ósmych szkoły podstawowej, uczniów szkół średnich oraz studentów.

• Co to jest portret?
• Co to jest pejzaż?
• Analiza formalna dzieła malarskiego
• Piastowie na Wawelu – Władysław Łokietek
• Św. Stanisław ze Szczepanowa
• Kronika Jagiellonów
• Kobiety Wawelu
• Legenda o smoku wawelskim

Prezentacje multimedialne

Prezentacje multimedialne umieszczone na stronach internetowych instytucji kulturalnych mogą stać się dobrym uzupełnieniem lekcji prowadzonych online. Większość prezentacji można oglądać zarówno na komputerze, jak i przez telefon. Bardziej rozbudowane, przekrojowe prezentacje można wyświetlać na zajęciach jako punktem wyjścia do tematu lub insprację do dyskusji w grupach.

Większość opisywanych prezentacji jest przeznaczona do oglądania bezpośrednio w serwisie – przez internet.

Interpretacje, Wirtualne Muzea Małopolski

Serwis udostępnia kilkadziesiąt przekrojowych, rozbudowanych i graficznie doskonale zrealizowanych prezentacji na szereg tematów związanych z programem nauczania historii, języka polskiego, plastyki, geografii, historii sztuki i wiedzy o społeczeństwie.

• Antyczne muzeum wyobraźni
• Emancypacja kobiet
• Sarmatyzm
• Czas w geologii

Prezentacje, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Ciekawe, rozbudowane prezentacje o obyczajach i historii dawnej Polski, między innymi:

• ​Symbolika malarstwa średniowiecznego
• Polska spichlerzem Europy

​Prezentacje multimedialne Muzeum Historii Polski

Na stronach Muzeum Historii Polski dostępne są 3 „portale edukacyjne” – nowoczesne, obszerne, wspaniale ilustrowane prezentacje na temat Tadeusza Kościuszki, Jana Karskiego oraz odzyskania przez Polskę niepodległości. Każdy z portali jest rozbudowaną narracją zawierającą zdjęcia, materiały audiowizualne słowniczek pojęć, słowniczek biograficzny i inne materiały.

• ​Tadeusz Kościuszko – pakiet edukacyjny
• Jan Karski i jego czasy
• Odważmy się być wolnymi

Historie i kreski, Muzeum Polin

W serwisie edukacyjnym „Żydowska Warszawa” na stronach Muzeum POLIN znajdziemy 3 multimedialne prezentacje. Najciekawsza z nich, zatytułowana „Historie i kreski” przedstawia życiorysy dziewięciorga znanych mieszkańców Warszawy pochodzenia żydowskiego – między innymi Marka Edelmana i Antoniego Słonimskiego – w formie nowoczesnych, interaktywnych komiksów.

Każdy z komiksów to kilka arkuszy. Dialogi i kadry opowiadają historię każdej z przedstawionych osób na tle historii przed- i powojennej Polski. Na kadry nałożone są interaktywne punkty, klikając w nie otwieramy okienka z tekstem, zdjęciami i materiałami filmowymi przedstawiające historyczne tło wydarzeń. Do każdego z komiksów dołączone są materiały pomocnicze dla nauczycieli.

Śladami Janusza Korczaka, Muzeum Polin

Prezentacja multimedialna pozwalająca poruszać się po ulicach Warszawy śladami Janusza Korczaka. Do wyboru są dwie trasy – przybliżająca życiorys Korczaka lub związana z okresem okupacji. Każdemu punktowi na mapie towarzyszą narracyjne opisy i fotografie, oraz dzisiejszy widok omawianych adresów na mapie Warszawy z Google Street View.

Scenariusze lekcji

Scenariusze Esero, Centrum Nauki Kopernik

​Centrum Nauki Kopernik we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną przygotowało kilkadziesiąt scenariuszy lekcji dla szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych w niebanalny sposób wyjaśniających zagadnienia z zakresu fizyki, chemii, biologii i geografii.

​Scenariusze lekcji dostępjne do pobrania na stronie są zaopatrzone w arkusze dla uczniów, ćwiczenia grupowe dla uczniów i wskazówki ułatwiające realizację zajęć na podstawie scenariusza. Dodatkowo wszystkie scenariusze są dostępne na wolnej licencji CC BY-SA, więc dowolne ich fragmenty można wykorzystywać, włączając je we własne autorskie materiały edukacyjne.

• Isaac Newton i prędkość orbitalna
• Galileusz i prędkość światła
• Klimat kontynentalny i oceaniczny
• Kontakt z kosmitami
• Poczuj grawitację
• Lód się topi
• Zrób własny teleskop
• Siła powietrza

Wszystkie scenariusze esero dostępne na stronie są dostępne na wolnej licencji CC BY 2.0.

Scenariusze edukacji filmowej, Filmoteka Szkolna

Serwis zawiera kilkadziesiąt rozbudowanych scenariuszy zajęć edukacji filmowej. Do każdego z nich dołączone są pełnometrażowe filmy, komentarze wideo przygotowane jako materiały uzupełniające, informacje o filmie i reżyserze, sceny do analizy, materiały metodyczne, broszury do pobrania i wydruku oraz instrukcje pozwalające na przeprowadzenie zajęć.

Wszystkie materiały oraz filmy są dostępne za pośrednictwem strony projektu. Każda z lekcji opracowana jest wokół hasła problemowego, na przykład

• Metafory prawdy,
• Rozdroża historii,
• W kręgu tradycji romantycznej,
• Polska w nowym obyczaju.

Filmy edukacyjne

Nie sposób wymienić nawet części materiałów wideo o charakterze edukacyjnym, jakie w ostatnich latach – a szczególnie w 2020 roku – zostały udostępnione w sieci przez muzea i centra nauki. Materiałów filmowych wysokiej jakości jest coraz więcej, w poniższej sekcji wymienionych jest tylko kilka miejsc, gdzie można znaleźć tego rodzaju materiały. Odwiedzając strony internetowe instytucji kulturalnej sprawdźcie, czy instytucja ma profil na YouTube – z pewnością uda się znaleźć wiele ciekawych filmów.

Kulturanek – Muzeum Sztuki w Łodzi

Kulturanek to wyjątkowy cykl dwudziestominutowych programów telewizyjnych o sztuce i kulturze współczesnej dla dzieci w wielu 7-13 lat oraz ich opiekunów (w domu i szkole). Cykl został przygotowany i zrealizowany przez kuratorów pracujących na co dzień w Muzeum Sztuki w Łodzi. Zrealizowano 36 odcinków cyklu na takie tematy, jak Abakanki i Grahamki, Chimeryczna hybryda, ABS – Abstrakcja, Planowanie planety, K jak kolekcja, Autotematyzm…

Programy są przyjazne, pełne pozytywnej energii i inspirują do eksperymentowania ze sztuką. Wiele działań plastycznych, które w programie wykonują prowadzący wspólnie z dziećmi, nadaje się do zaadaptowania i przeprowadzenia w szkole lub w domu. Program zdobył wiele wyróżnień i nagród za wysoki poziom merytoryczny i realizację, która sprawia, że oglądanie to przyjemność – nie tylko dla dzieci.

KULTURANEK przekonuje, że kontakt ze sztuką nie jest przywilejem utalentowanych, ale że twórczość jest prawem każdego człowieka i dostarcza pomysłów, w jaki sposób pracować w obrębie uniwersum sztuk wizualnych w muzeum i galerii, ale także w szkole, w domu i na wakacjach.

Kulturanek, opis programu, Muzeum Sztuki w Łodzi

Przez dziurkę od klucza – Zamek Królewski na Wawelu

Ten cykl krótkich, 2-3-minutowych filmów wideo powstał na czas zamknięcia sal muzealnych. Pracownicy Zamku Królewskiego „przez dziurkę od klucza” opowiadają o najciekawszych eksponatach, zbiorach, pracy w muzeum i innych kwestiach nie zawsze znanych lub dostępnym dla zwiedzających.

Razem z nami przejdziecie przez zamknięte komnaty zamku. W ten sposób Wawel pozostaje dla Was otwarty.

Przez dziurkę od klucza. Blog edukacyjny Zamku Królewskiego na Wawelu

Autorski arkusz edukacyjny

​Od czego zacząć tworzenie autorskich materiałów edukacyjnych, które można opublikować w sieci?

Na dobry początek spróbuj wykonać kartę pracy lub arkusz edukacyjny. Napisz treść (możesz ją uzupełnić fragmentami tekstów udostępnionych w internecie na wolnej licencji, takich jak np. artykuły w serwisie Muzeum Historii Polski, lub tekstów z domeny publicznej). Możesz wstawiać odnośniki – linki do dowolnych treści w sieci. Następnie wybierz ilustracje – także spośród tych dostępnych do ponownego wykorzystania (na przykład, z biblioteki POLONA lub serwisu NAC).

Arkusz można przygotować w edytorze tekstu, w programie do tworzenia prezentacji, lub z pomocą narzędzi online takich jak dokumenty i prezentacje Google – gotowy arkusz można wyeksportować do formatu PDF.

Pamiętaj, aby zarezerwować odrobinę miejsca na opis arkusza: wybrany przez Ciebie tytuł, Twoje nazwisko lub pseudonim, listę wykorzystanych obiektów według tego wzoru.

Jeśli chcesz objąć swój arkusz wolną licencją CC, aby inni mogli go modyfikować do swoich potrzeb, dodaj informację: „Arkusz na licencji Creative Commons [nazwa licencji lub skrót]”. Dodatkowo dobrą praktyką jest umieszczenie linku do licencji CC BY lub CC BY-SA na stronie Creative Commons.

Autorski scenariusz lekcji

W analogiczny sposób możesz napisać scenariusz lekcji (jeśli chcesz, możesz wykorzystać ilustracje lub fragmenty tekstów z domeny publicznej lub na licencjach CC lub zaadaptować fragmenty innych materiałów edukacyjnych na wolnych licencjach. Pamiętaj, aby opisać te materiały, np. w stopce).

Jeśli opublikujesz scenariusz na wolnej licencji Creative Commons, inni będą również mogli wykorzystać jego fragmenty i zaadaptować do swoich potrzeb, a Twój wkład będzie oznaczony w opisie nowej wersji.

Umieszczając scenariusz lekcji jako otwarty zasób w internecie, pamiętaj, aby uzgodnić licencje wszystkich jego elementów. W widocznym miejscu umieść wybraną licencję (CC BY lub CC BY-SA). Proponujemy zrobić to przy pomocy strony Creative Commons Polska. Koniecznie też podpisz siebie i podaj wszystkie źródła, z których korzystałaś/korzystałeś. Gotowy scenariusz możesz umieścić na swojej stronie, stronie szkoły, wspólnym dysku Google szkoły.

Aleksandra Czetwertyńska, Karolina Grodecka, Katarzyna Górkiewicz, Kamil Śliwowski, Katarzyna Werner, Otwarte Zasoby Edukacyjne: Szukaj, twórz, dziel się, CC BY-SA

Daj się zaskoczyć! Kolaż, plakat

Kolaż lub plakat z wykorzystaniem materiałów cyfrowych to doskonała metoda, aby utrwalić tematykę omawianą podczas zajęć. Dlatego jest to znakomita okazja, aby zachęcić uczniów do twórczej pracy, a dla nich szansa, by lepiej poznać zasoby internetowe ogólnopolskich i lokalnych instytucji kultury. Pozwól uczniom rozwinąć skrzydła wyobraźni i daj się zaskoczyć.

Jeśli uczniowie zapoznają się z podstawowymi zasadami korzystania z treści z domeny publicznej lub tych na wolnych licencjach i ich opisywania, wówczas ich prace także można udostępniać na wolnych licencjach w Internecie – na stronie szkoły, na blogu, czy w mediach społecznościowych. Aby przedstawić podstawowe zasady pracy z grafikami z domeny publicznej, możesz wykorzystać na przykład tę infografikę z cyklu „swoboda użycia”.

Kolaże można wykonywać cyfrowo, przy pomocy programów do obróbki grafiki, takich jak GIMP czy Photopea, albo „analogowo” – pobrać grafiki, wydrukować wybrane obiekty i komponować prace z pomocą kleju i nożyczek. Gotowy kolaż lub plakat wystarczy sfotografować lub zeskanować – i również można udostępniać go w sieci.

Technika kolażu lub ilustrowanego plakatu świetnie pasuje do wielu przekrojowych tematów z praktycznie każdej dziedziny. Przykładowo, może dotyczyć wybitnych postaci historycznych związanych z miastem lub regionem, symboli i wartości, zagadnień z dziedziny biologii czy geografii (np. atrakcje turystyczne Tatr), chemii (np. pierwiastki chemiczne wokół nas), tematów okolicznościowych (na Dzień Niepodległości, Dzień Kobiet), tematów porównawczych „wczoraj i dziś”, i oczywiście – patrona szkoły!

Autorskie prezentacje

​Prezentacje przeznaczone do publikacji w sieci można wykonać samodzielnie, wspólnie z uczniami lub jako zadanie do wykonania w grupach. Wówczas zadaniem uczniów będzie przygotowanie treści oraz wyszukanie materiałów ilustracyjnych z domeny publicznej lub na wolnych licencjach na wskazany temat.

Wykorzystanie otwartych materiałów pozwoli prezentować prace w sieci, a także wykorzystywać je w przyszłości, modyfikować na potrzeby innej klasy czy nieco innego kursu. Dzięki wolnym licencjom z prezentacji będą mogli korzystać inni uczniowie i nauczyciele – z czasem stworzyć można szkolną bazę materiałów edukacyjnych, z których korzystać mogą wszyscy.

Google Prezentacje pomogą w pracy nad prezentacją, jeśli pracujesz w pojedynkę, ale będą także pomocne, kiedy staniesz przed zadaniem opracowania prezentacji w grupie. Plusem tego narzędzia jest to, że zawsze masz pod ręką wszystkie swoje prezentacje i możesz nie tylko je tworzyć online, ale od razu dzielić się nimi ze wszystkimi. Wystarczy, że ustawisz publiczną widoczność linku do prezentacji.

Aleksandra Czetwertyńska, Karolina Grodecka, Katarzyna Górkiewicz, Kamil Śliwowski, Katarzyna Werner, Otwarte Zasoby Edukacyjne: Szukaj, twórz, dziel się, CC BY-SA

Współpraca

Szkolny projekt polegający na tworzeniu plakatów, kolaży czy prezentacji przeznaczonych do publikacji online to dobra okazja do współpracy pomiędzy nauczycielami: być może działanie tego rodzaju łatwiej – i lepiej – zrealizować można dzięki współpracy pomiędzy nauczycielem odpowiedzialnym za zwartość merytoryczną (np. języka polskiego, historii czy geografii), a nauczycielem plastyki i np. nauczycielem informatyki. Każdy z członków zespołu będzie wówczas odpowiadać za pracę z uczniami na innym etapie projektu. Sprawdzone merytorycznie i poprawnie opisane prezentacje uczniów opublikować można np. na platformie slideshare.

Projekt internetowy

​Wspólnie z zainteresowanymi uczniami – na przykład, uczestnikami koła przedmiotowego – można pracować nad bardziej rozbudowanym projektem internetowym.

Dostępne obecnie narzędzia pozwalają łatwo założyć blog (np. korzystając z narzędzi Medium, Wix czy WordPress). Prace nad treścią można wykonywać wspólnie dzięki narzędziom do współpracy online, takim jak dokumenty Google.

Możliwości jest wiele: oprócz bloga lub strony poświęconej wybranej tematyce, można utworzyć szkolny Wikiprojekt w Wikipedii (więcej informacji na ten temat znajduje się w kolejnej sekcji Nawigatora), profil lub grupę w mediach społecznościowych, archiwum prezentacji na slideshare, czy nawet konto na Twitterze, na którym publikowane będą np. wybrane cytaty z twórczości wybranego pisarza.